Παρασκευή 31 Μαρτίου 2017

Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης: Η διοίκηση της Περιφέρειας στέρεψε από ιδέες για τη λίμνη Κορώνεια

Βολές κατά της διοίκησης Ψωμιάδη και της σημερινής διοίκησης Τζιτζικώστα στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας, αλλά και κατά της νέας ηγεσίας της ...
Ειδικής Γραμματείας Υδάτων εξαπολύει η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης, με αφορμή το θέμα της λίμνης Κορώνειας.
«Δυστυχώς, φαίνεται ότι στέρεψαν οι ιδέες και οι διαθέσεις περαιτέρω διαβούλευσης», αναφέρει η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης και προσθέτει «Η λίμνη άρχισε να γεμίζει με νερό τα δύο τελευταία χρόνια λόγω των βροχοπτώσεων και των εισροών από τον ποταμό Μπογδάνα και όχι λόγω των έργων του αναθεωρημένου σχεδίου δράσης».
Παράλληλα, σημειώνει πως «το ότι υπάρχει νερό δεν σημαίνει ότι αποκαθίστανται και οι οικολογικές της λειτουργίες. Μια λίμνη δεν είναι πισίνα αλλά ένα σύνθετο οικοσύστημα, το οποίο στην περίπτωση της Κορώνειας κατέρρευσε».
Διαβάστε αναλυτικά την ανακοίνωση, με την τοποθέτηση της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης: 
Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αποτραπεί το πρόστιμο για τη χώρα μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την ελλιπή προστασία της λίμνης Κορώνειας και τις ανεπάρκειες των έργων αποκατάστασης, η Ειδική Γραμματεία Υδάτων και το Υπουργείο Περιβάλλοντος επέλεξε να συνεχίσει ακόμη και τα πιο αμφισβητούμενα έργα που είχαν ξεκινήσει επί διοίκησης Ψωμιάδη στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας. Η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης, μαζί με άλλες περιβαλλοντικές και οικολογικές οργανώσεις, έχει παρακολουθήσει το θέμα από την αρχή του και έχει καταθέσει τεκμηριωμένες θέσεις και κριτική.
Περιμέναμε τόσο από τη διοίκηση Τζιτζικώστα της Περιφέρειας Κ. Μακεδονίας, όσο και από τη νέα ηγεσία της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων μια νέα προσέγγιση στο θέμα, με άνοιγμα του διαλόγου, εφόσον έχουν καταδειχθεί εδώ και καιρό τα αδιέξοδα της παλιάς προσέγγισης. Δυστυχώς, φαίνεται ότι στέρεψαν οι ιδέες και οι διαθέσεις περαιτέρω διαβούλευσης.
Η λίμνη άρχισε να γεμίζει με νερό τα δύο τελευταία χρόνια λόγω των βροχοπτώσεων και των εισροών από τον ποταμό Μπογδάνα και όχι λόγω των έργων του αναθεωρημένου σχεδίου δράσης. Άλλωστε, η ενωτική τάφρος εγκαινιάστηκε στις αρχές του 2010 και ακολούθησε σημαντική πτώση της στάθμης και σταδιακή αποξήρανση της λίμνης μέχρι το 2014. Επίσης, σημαντική είναι και η άνοδος της στάθμης της γειτονικής Βόλβης δίχως καθόλου έργα.
Και βέβαια, το ότι υπάρχει νερό δεν σημαίνει ότι αποκαθίστανται και οι οικολογικές της λειτουργίες. Μια λίμνη δεν είναι πισίνα αλλά ένα σύνθετο οικοσύστημα, το οποίο στην περίπτωση της Κορώνειας κατέρρευσε.
Αντί να λέγεται, για λόγους εμφανούς σκοπιμότητας, ότι το έργο «Δημιουργία και διαμόρφωση υγροτόπου και βαθέων ενδιαιτημάτων» που ξεκίνησε στις αρχές του 2014 «έχει ήδη συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση της καλής ποιότητας του νερού της λίμνης για τα επόμενα χρόνια, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών», οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν ότι: α) Η ποιοτική και οικολογική κατάσταση της Κορώνειας την περίοδο 2015-2016 χαρακτηρίστηκε κακή και β) η επίδραση του έργου στην οικολογική ποιότητα του νερού μπορεί να είναι ΑΡΝΗΤΙΚΗ.
Αν δεν υπάρξει συνολική αλλαγή της λογικής, η Κορώνεια θα συνεχίσει να είναι προβληματική.
Ακολουθεί η πλήρης τοποθέτηση της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης, με επιστημονική τεκμηρίωση της κριτικής στις τοποθετήσεις της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων:
«Με το υπ’ αριθ. πρωτ. 140022/9-1-2017 έγγραφο με θέμα «Υπόθεση C-517/11. Εκτέλεση απόφασης ΔΕΕ για την ελλιπή προστασία λίμνης Κορώνειας. Διαδικασία παράβασης βάσει άρθρου 260 ΣΛΕΕ» της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, αναφορικά με την τελική πρόταση προς την ΕΕ για την «Ολοκλήρωση του Σχεδίου Αποκατάστασης της λίμνης Κορώνειας», καταβάλλεται προσπάθεια ώστε με μικρές αλλαγές να ολοκληρωθεί το Σχέδιο Αποκατάστασης του 2004 και να μην υπάρξουν νομικές κυρώσεις και πρόστιμο από πλευράς ΕΕ.
Συνοπτικά, η Ειδική Γραμματεία Υδάτων υποστηρίζει ότι:
- Παρά το γεγονός ότι από το 2006 μέχρι τα τέλη του 2009 η παρουσία νερού στην λίμνη ήταν περιστασιακή, από τις αρχές του 2014 μέχρι και σήμερα διατήρησε σχεδόν σταθερή ποσότητα με το μέγιστο βάθος να κυμαίνεται από 2,30–2,80μ.
- Όλες οι μετρούμενες τιμές φυσικοχημικών παραμέτρων, με εξαίρεση τις τιμές αγωγιμότητας, ήταν εντός ορίων, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Επισημαίνεται η σημαντική μείωση της αγωγιμότητας τα τελευταία τρία έτη, γεγονός που αποδίδεται στην αυξημένη ποσότητα νερού στη λίμνη. Η λίμνη που ήταν ευτροφική το 2010 και υπερτροφική σε παλιότερα έτη, παρουσιάζει σημαντική πλέον βελτίωση αφού την άνοιξη του 2016 ήταν μεσοτροφική.
- Η παρουσία νερού στη λίμνη ευνόησε την εγκατάσταση μόνιμων και μεταναστευτικών ειδών ψαριών. Η παρουσία τους είναι συνεχής τα τελευταία δύο χρόνια και αποδεικνύει ότι το οικοσύστημα είναι πλέον σε θέση να συντηρήσει σημαντικούς ιχθυοπληθυσμούς, γεγονός που έχει να συμβεί περίπου είκοσι έτη.
- Το 2012 για πρώτη φορά ξεκίνησε συστηματική παρακολούθηση της ορνιθοπανίδας της περιοχής, η οποία ολοκληρώθηκε το 2015. Γενικότερα, καθ’ όλη τη διάρκεια του τελευταίου καλοκαιριού διατηρήθηκαν μεγάλοι πληθυσμοί υδρόβιων ειδών.
- Η πλούσια ορνιθοπανίδα και ιχθυοπανίδα της λίμνης, ευνόησε την παρουσία και την αναπαραγωγή μεγάλων αρπακτικών.
- Για τις δράσεις του Σχεδίου Αποκατάστασης της Λίμνης που εκλαμβάνονται από την Ε.Ε. ως μη ολοκληρωμένες, ισχύουν τα εξής: α) για τη δράση 8 (συλλογικό αρδευτικό δίκτυο) κρίνεται απαραίτητη η επανεξέτασή του θέματος, β) η δράση 9 (δημιουργία υγροτόπου και βαθέων ενδιαιτημάτων) είναι υπό εξέλιξη και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί στις 31-3-2017, γ) για τη δράση 11 (λιμνοδεξαμενές ωρίμανσης), οι Ελληνικές αρχές θεωρούν ότι δεν υφίσταται πλέον λόγος υλοποίησης της, δ) η δράση 20 (γεωτρήσεις) είναι υπό εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2017, ε) για τη δράση 21 (περιορισμός άρδευσης) η οποία θα συνεχιστεί και το 2017 στο πλαίσιο του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, εξετάζεται συμπληρωματικά η εφαρμογή νέων μεθόδων για την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων.
Η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης, που ασχολείται με το θέμα από τη δεκαετία του 1990, επισημαίνει τα εξής στοιχεία:
1. Σημερινή κατάσταση της λίμνης
Α) Ο κύριος βασικός παράγοντας για την καλή σημερινή υδρολογική κατάσταση είναι οι συνεχιζόμενες βροχοπτώσεις των τελευταίων ετών, και οι σημαντικές εισροές από τον ποταμό Μπογδάνα, κύριο τροφοδότη της Κορώνειας. Η απόδοση της καλής υδρολογικής κατάστασης στην κατασκευή των έργων του αναθεωρημένου σχεδίου δράσης δεν είναι τεκμηριωμένη. Αν και η ενωτική τάφρος εγκαινιάστηκε στις αρχές του 2010 ακολούθησε σημαντική πτώση της στάθμης και σταδιακή αποξήρανση μέχρι το 2014. Όσον αφορά στην απόδοση της καλής υδρολογικής κατάστασης στο έργο «Δημιουργία και διαμόρφωση υγροτόπου και βαθέων ενδιαιτημάτων», αυτή η απόδοση πρέπει να τεκμηριωθεί επαρκώς με τις απαραίτητες μετρήσεις έρευνας υδρογεωλογίας, ενώ παράλληλα η σημαντική άνοδος της στάθμης της γειτονικής Βόλβης (δίχως έργα) υποστηρίζει τη σημαντική επίδραση των βροχοπτώσεων στην Κορώνεια.
Β) Στους βασικούς παράγοντες για την καλή σημερινή ποιοτική και οικολογική κατάσταση αναφέρεται η κατασκευή των έργων του αναθεωρημένου σχεδίου δράσης. Ειδικότερα αναφέρεται ότι το έργο «Δημιουργία και διαμόρφωση υγροτόπου και βαθέων ενδιαιτημάτων» που ξεκίνησε στις αρχές του 2014 έχει ήδη συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση της καλής ποιότητας του νερού της λίμνης για τα επόμενα χρόνια, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών». Η συγκεκριμένη δήλωση είναι προβληματική για δύο βασικούς λόγους: α) Η ποιοτική και οικολογική κατάσταση της Κορώνειας την περίοδο 2015-2016 χαρακτηρίστηκε κακή και β) η επίδραση του έργου στην οικολογική ποιότητα του νερού μπορεί να είναι ΑΡΝΗΤΙΚΗ.
Πιο συγκεκριμένα:
Ποιότητα νερού/ Οικολογική κατάσταση
Ι) Φυσικές-χημικές παράμετροι
Σύμφωνα με τα δεδομένα στους Πίνακες Γ και Δ (του εγγράφου Αρ. Πρωτ. οικ. 140022, 09/01/2017), εκτός από τις τιμές αγωγιμότητας, οι τιμές νιτρώδους και αμμωνιακού αζώτου έχουν υπερβεί τα όρια για τη διαβίωση των ψαριών σύμφωνα με την Οδηγία 2006/44/ΕΚ. Επίσης, σύμφωνα με τα δεδομένα του εθνικού δικτύου παρακολούθησης της ΕΓΥ, η αγωγιμότητα ξεπέρασε την τιμή 6000 μS/cm το φθινόπωρο του 2015, το διαλυμένο οξυγόνο την άνοιξη και το καλοκαίρι μειώθηκε σε συγκεντρώσεις πολύ χαμηλές (2.48 – 0.12 mg/L), σχεδόν ανοξία. Επίσης, ο ολικός φώσφορος (TP) μετρήθηκε σε επίπεδα υπερεύτροφων λιμνών (> 100 μg P/L). Όσον αφορά στον χαρακτηρισμό της λίμνης ως μεσοτροφική, ο χαρακτηρισμός είναι ΛΑΘΟΣ. Τα δεδομένα των Πινάκων Γ και Δ (του εγγράφου Αρ. Πρωτ.οικ. 140022, 09/01/2017) για τα έτη 2014 και 2015 με τις τιμές του ανόργανου φωσφόρου (PO4-P) στο εύρος 190 – 280 μg P/L χαρακτηρίζουν την λίμνη ΑΚΡΩΣ ΥΠΕΡΕΥΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΕΣΟΤΡΟΦΙΚΗ. Στο συμπέρασμα αυτό συνηγορούν και τα δεδομένα του εθνικού δικτύου παρακολούθησης της ΕΓΥ. Ακόμη, οι βιολογικές παράμετροι που θα αναλυθούν στη συνέχεια για την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας χαρακτηρίζουν την Κορώνεια ως ΑΚΡΩΣ ΥΠΕΡΕΥΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΕΣΟΤΡΟΦΙΚΗ.
ΙΙ) Βιολογικές παράμετροι
Σύμφωνα με τα δεδομένα φυτοπλαγκτού και κυανοβακτηρίων της περιόδου 2015-2016 (Μουστάκα Μαρία, αδημοσίευτα δεδομένα) που παρουσιάζονται παρακάτω, η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ της λίμνης χαρακτηρίζεται ως ΚΑΚΗ. Άλλωστε, ως ΚΑΚΗ ταξινομείται η οικολογική κατάσταση της Κορώνειας σύμφωνα με την 1η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ των ΣΔΛΑΠ -Υδατικό Διαμέρισμα Κεντρικής Μακεδονίας ΕΛ10 (http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=JhFKYQnGeHc%3d&tabid=924&language=el-GR επίσκεψη στον ιστοχώρο στις 11/03/2017).
Το 2015, μέχρι και τον Απρίλιο, η Κορώνεια ήταν ετερότροφο σύστημα. Δηλαδή ετερότροφα βακτήρια λόγω του υψηλού οργανικού φορτίου/οργανικής ρύπανσης (νερό και πυθμένας) κυριάρχησαν στη λίμνη. Από το Μάιο παρατηρήθηκε ανάπτυξη φυτοπλαγκτού και μετάφυτου ενώ τον Αύγουστο κορυφώθηκε η βιομάζα δυνητικώς τοξικού φυτοπλαγκτού με κυριαρχία πολλών γνωστών τοξικών κυανοβακτηρίων. Η άνθιση αυτή των κυανοβακτηρίων συνέπεσε με θάνατο πτηνών στην Κορώνεια (Αύγουστος 2015). Τα γνωστά τοξικά κυανοβακτήρια του 2015 (πολλά είδη των γενών Anabaena, Aphanizomenon, Anabaenopsis κ.α., Εικόνα 1) είναι τα ίδια με αυτά που έχουν καταγραφεί στην Κορώνεια την περίοδο 2004-2005 και 2010 (Moustaka-Gouni et al. 2012).
ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ότι δεν καταγράφηκε άνθιση τοξικών κυανοβακτηρίων ή κυριαρχία επιβλαβών ειδών στην Κορώνεια την περίοδο 2014-2016, όπως αναφέρεται στις σελίδες 9-10 του εγγράφου με Αρ. Πρωτ.οικ. 140022 (09/01/2017). Όπως φαίνεται στην Εικόνα 1, τόσο το 2015 όσο και το 2016 καταγράφηκε άνθιση των γνωστών τοξικών κυανοβακτηρίων και επιβλαβών φυκών. Μάλιστα, καταγράφηκε ένα consortium επιβλαβών μικροοργανισμών γνωστό τόσο από την Κορώνεια όσο και από την Λίμνη Κάρλα, ενώ το κυρίαρχο κυανοβακτήριο Aphanizomenon favaloroi σχημάτιζε τοξική άνθιση και στη Βιστωνίδα τον Ιούλιο του 2014, όταν καταγράφηκε μαζικός θάνατος ψαριών παρουσία της κυανοτοξίνης σαξιτοξίνη (Moustaka-Gouni et al. 2016). Ειδικότερα, τον Σεπτέμβριο του 2016 όπου η βιομάζα του φυτοπλαγκτού ήταν πολύ υψηλή (>60 mg/L) με σύνθεση παρόμοια του 2004 -2005, δηλαδή κυριαρχία πολλών γνωστών τοξικών κυανοβακτηρίων (Anabaena, Aphanizomenon, Anabaenopsis, Planktothrix), με χαμηλή παρουσία των επιβλαβών/τοξικών μικροφυκών Prymnesium και Pfiesteria (νέα καταγραφή για ελληνική λίμνη μετά τη Λίμνη Κάρλα) και υπερανάπτυξη ευγληνοφυκών, που αποτελούν δείκτες οργανικής ρύπανσης.
ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ, με βάση όλα τα παραπάνω στοιχεία, να αναφέρεται ότι «η λίμνη, που ήταν ευτροφική το 2010 και υπερτροφική σε παλιότερα έτη, παρουσιάζει σημαντική πλέον βελτίωση, αφού την άνοιξη του 2016 ήταν μεσοτροφική». ΜΕΣΟΤΡΟΦΙΚΗ ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΥΤΕ Η ΛΙΜΝΗ ΒΟΛΒΗ! Είναι ενδιαφέρον καθόσον γίνεται αναφορά στο 2010, ότι στην έκθεση αποτελεσμάτων του Έργου «Υπηρεσίες δημιουργίας βάσης δεδομένων παρακολούθησης περιβαλλοντικών παραμέτρων και συστήματος λήψης αποφάσεων για την Κορώνεια, Φάση Β- Πρόγραμμα παρακολούθησης, Αύγουστος 2010» και συγκεκριμένα στη σελίδα 61 (εικόνα 10) η βιομάζα του φυτοπλαγκτού στην Κορώνεια κατά την περίοδο2009-2010 θα χαρακτήριζε την Κορώνεια ως ολιγότροφη (εάν τα δεδομένα αντανακλούσαν την πραγματικότητα).
Όσον αφορά στην ιχθυοπανίδα, για την περίοδο 2003-2004, αναφέρεται παρουσία ψαριών (κυρίως κυπρινοειδή) στην Κορώνεια (Michaloudi et al. 2012).
ΙΙ. Το έργο «Δημιουργία και διαμόρφωση υγροτόπου και βαθέων ενδιαιτημάτων»
Η επίδραση του έργου στην οικολογική ποιότητα του νερού μπορεί να είναι ΑΡΝΗΤΙΚΗ.
Οι συνθήκες έχουν αλλάξει σημαντικά σε σχέση με αυτές που επικρατούσαν κατά το σχεδιασμό του έργου. Τα αμφίβολης αποτελεσματικότητας τεχνικά έργα θα αλλοιώσουν και άλλο τον υγρότοπο, ενώ παραμένει άγνωστο πως θα ανταποκριθεί το οικοσύστημα και αν θα επαναληφθούν φαινόμενα του παρελθόντος με μαζικούς θανάτους ψαριών και πουλιών σε περιόδους που θα επικρατούν δυσμενείς υδρολογικές συνθήκες. Η δημιουργία του ενδιαιτήματος είχε ως στόχο στο Master Plan την επαναποίκιση της λίμνης Κορώνειας με ψάρια. Όμως, η επαναποίκιση ψαριών έγινε από τους χείμαρρους λόγω έντονων βροχοπτώσεων/εισροών τα τελευταία χρόνια. Τίθεται επίσης ο προβληματισμός αν οι εργασίες εκσκαφής του ενδιαιτήματος, καθώς και η απόθεση των υλικών εκσκαφής θα ενισχύσουν την επαναφορά των γνωστών τοξικών μικροοργανισμών του παρελθόντος (που διατηρούν κύστεις στον πυθμένα) στο νερό της λίμνης. Επαναποίκιση έγινε ήδη το 2015 με κορύφωση το 2016 σχεδόν όλων των γνωστών τοξικών/επιβλαβών ειδών φυτοπλαγκτού από τον πυθμένα. Βαθύ ενδιαίτημα θα είχε κάποιο νόημα σε κεντρική περιοχή της λίμνης και όχι στην άκρη της, όπως κατασκευάζεται τώρα.
Επίσης, εάν δεν αποδειχθεί σταθερός ο πυθμένας, είναι πιθανό με την κίνηση των υδάτων να παρατηρηθεί και μετακίνηση στερεών υλικών, με αποτέλεσμα ο πυθμένας να καταστεί σε μικρό χρονικό διάστημα και πάλι επίπεδος, με τις γνωστές συνέπειες για την αύξηση του συντελεστή εξάτμισης και την αύξηση της δυσχέρειας των συνθηκών διαβίωσης των ιχθυοπληθυσμών. Συνεπώς, επιμένουμε ότι το συγκεκριμένο έργο κακώς επανεντάχθηκε για ολοκλήρωση.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ:
Θεωρούμε ως απέλπιδα την προσπάθεια να συνεχιστούν ακόμη και τα πιο προβληματικά από τα έργα του Master Plan, που είχε υιοθετήσει η διοίκηση Ψωμιάδη, με μόνο στόχο να μην επιδικαστεί πρόστιμο για τη χώρα μας, μετά και τις δυσμενείς αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Περιμέναμε τόσο από τη διοίκηση της Περιφέρειας Κ. Μακεδονίας, όσο και από τη νέα ηγεσία της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων μια νέα προσέγγιση στο θέμα, με άνοιγμα του διαλόγου, εφόσον έχουν καταδειχθεί τα αδιέξοδα της παλιάς προσέγγισης. Δυστυχώς, φαίνεται ότι στέρεψαν οι ιδέες και οι διαθέσεις περαιτέρω διαβούλευσης».
thestival.gr